طرح حامی شهر ؛ درمان موقت یا تصمیمی موفق ؟

تیتر20 - آبان ماه سال گذشته بود که شهرداری تهران دومین طرح گشت فوریتهای اجتماعی را آغاز کرد تا همزمان با شروع فصل سرما با شناسایی و جمع آوری افراد بی خانمان و معتادین و انتقال آنها به گرم خانه ها زمینه را برای کاهش اثرات اجتماعی پدیده خیابان خوابی مهیا کند.

این طرح با عنوان حامی شهر معرفی شد. بر طبق قانون، شهرداری تهران در کنار سایر دستگاه‌های متولی موظف به کاهش آسیب‌های اجتماعی است. فراجا  از جمله دستگاه های زیربط ساماندهی آسیب‌های اجتماعی کلانشهر تهران است.

هدف از گشت‌های حامی شهر به‌صورت شبانه‌روزی برای شناسایی، جذب و انتقال مددجویان جامعه هدف فعال است. در اجرای این طرح، فرایند شناسایی، انتقال و ساماندهی افراد آسیب‌دیده و در معرض آسیب بسیار حائز اهمیت و موردتوجه است.

طی سال های اخیر چندین و چند بار از طرح های ضربتی مطلع شدیم که نیروهای فراجا و شهرداری ها با همکاری هم اقدام به جمع آوری متکدیان و معتادین کرده اند و بعد از مدتی تمامی این افراد دوباره به خیابان بازگشته اند. چراکه بنا بر گزارش مرکز پژوهش های مجلس ۳۲ بار طرح جمع آوری انجام شده و موفق نبوده، پس نباید مجددا اینگونه طرح های ساماندهی کودکان کار تکرار شود.

 اما در طرح حامی شهر طبق گفته های نقیب سرپرست سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران گروه‌هایی که با رسیدگی ناوگان "حامی شهر" ساماندهی می‌شوند، در چندین گروه دسته بندی می‌شوند مورد غربالگری قرار می گیرند و افرادی که توانایی یادگیری و انجام فعالیت های مختلف را دارند به کارگاه های آموزشی ارجاع داده می شوند برای بازتوانی و بازگشت به جامعه.

 افراد دچار آسیب‌های اجتماعی پس از ساماندهی به مراکز ویژه یاورشهر منتقل می‌شوند که غالبا منع پذیرشی‌ها هستند. افرادی که به دلایل مختلف از جمله بیماری، کهولت سن، بانوان، زیر ۱۸ سال یا معلولین باید به صورت ویژه رسیدگی و در مراکز یاورشهر و ماده ۱۶ کلانشهر تهران ساماندهی شوند.

لازم به ذکر است این طرح در تمامی مناطق 22 گانه شهر تهران اجرا شد . با شناسایی، جذب و ارجاع افراد آسیب‌دیده و ساماندهی این افراد در مراکز تابعه با هدف سازماندهی امکانات و تجهیزات، تسریع و تسهیل در ارائه خدمات و افزایش سطح تعامل و همکاری بین بخشی عملیاتی صورت پذیرفت.

در دور دوم طرح ضربتی ساماندهی افراد آسیب دیده اجتماعی از ابتدای اردیبهشت تا نیمه خرداد ماه سال جاری صورت گرفت بیش از ۵۶۰ کودک کار جذب شدند و کلونی های آسیب زا در شهر تهران شناسایی شد .

زباله گردی پدیده ای آشنا در تمامی شهرهاست ، که از کودکان فقیر و فرزندان اتباع برای اینکار استفاده می شود که آسیب های خاص خود را به همراه دارد اما شاید بهتر باشد به پدیده ها و آسیب های اجتماعی به شکل واقعی تری نگاه کنیم .

 زباله گردی و فروش آن به دلالان درآمد برای کودکان دارد و اغلب کودکان کار که به این کار مشغول هستند از این طریق به امرار معاش خود و خانواده می پردازند.

نمیتوان توقع داشت که با جمع آوری این افراد تحت نام حامی شهر و انتقال و بازپروری این کودکان به زندگی نرمال و عادی در جامعه بازمیگردند و به مدرسه میروند و تعاملات عادی اجتماعی خواهند داشت این افراد بعد از بازپروری عملا به جامعه میزبان خود بازمیگردند. در این میان هستند افراد و کودکانی که با حمایت این طرح از اعتیاد و بیماری های مختلف نجات پیدا کرده اند اما این افراد بهبود یافته درصدی کم و ناچیز هستند.

توجه به جامعه میزبان و خانواده افراد خصوصا در میان کودکان برای بهبود و تغییر وضعیت آنها اهمیتی بسیار دارد.اگر شهرداری تهران طرح تفکیک زباله از مبدا را در تمامی نواحی و محلات به صورت جدی اجرا می کرد شاید به طور خودکار شاهد کاهش زباله گردی در سطح جامعه بودیم.

اما حال با طرح حامی شهر که کودکان را از سطح شهر جمع آوری می کند و سعی دارد با مهارت آموزی آنها را به جامعه بازگرداند آیا می توان امید داشت که این افراد با توجه به سبقه خانوادگی و محیطی که در آن رشد کرده اند و به این شغل نازیبا رو آورده اند بعد از ورود دوباره به جامعه باز به زباله گردی روی نمی آوردند؟

برای ساماندهی وجمع آوری کودکان کار و خیابان، با محوریت خانواده های کودکان و با پشتیبانی پلیس و دستگاه قضا برای انهدام باندهای مافیای استثمار کودکان کار و ارتقاء توانایی مالی خانواده های این افراد می تواند در موفقیت این طرح ها موثر واقع شود .

 اگر دستگاه‌های زیربط(وزارت کار و رفاه اجتماعی،دادگستری،وزارت کشور،شهرداری ،نیروی انتظامی) به تکالیف قانونی خود عمل کنند، به طور حتم کودکان منفعت بیشتری می‌برند.

 طبق قانون حمایت از حقوق اطفال و نوجوانان، در موضوع کودکانِ کار و خیابان، شهرداری‌ها موظف به تامین فضا برای سازمان بهزیستی هستند تا از این طریق بهزیستی بتواند مدل حمایتی خود را اجرا کند. 

همچنین شهرداری‌ها موظف‌اند مکان‌های تفریحی و ورزشی خود را در مدت زمان مشخصی از شبانه‌روز به‌طور رایگان در اختیار کودکان کار و خیابان قرار دهند. 

به جای اینکه موضوع ساماندهی کودکان خیابانی بین دستگاه‌ها پاسکاری شود و توپ را در زمین یکدیگر بیندازند، ۲۰ دستگاهی که قانون به آنها تکلیف کرده، به موضوع ورود و وظایف خود را در کنار یکدیگر با محوریت سازمان بهزیستی انجام دهند.

طرح های این چنینی در ابتدا با نگاهی آرمانخواهانه شروع به فعالیت می کنند و به صورت ضربتی و شبانه با تمامی نیروهای شهرداری و با کمک از بهزیستی و نیروهای انتظامی اقدام به جمع آوری تعداد زیادی از افراد آسیب دیده می کنند اما بعد از گذشت مدتی بخشی از این طیف آسیب دیده به جامعه عودت داده می شوند.

البته نباید نقاط مثبت این چنین طرح های اجتماعی را نادیده گرفت اما بهتر نیست به جای طرح هایی که با سر وصدای بسیارشروع می شوند به فکر حل صورت مساله باشیم نه پاک کردن آن ؟!